Psychodrama

groepstherapie

Lang hebben wij gezocht naar een vorm waarin naast het therapeutische gesprek ook het lichaam wordt aangesproken. Het werken met duplo als beeldtaal was destijds al een aanwinst. Een beeld neerzetten zegt meer dan 1000 woorden.

Na de duplo kwam Hargrave (contextueel therapeut) met zijn pijn- en waarheidscirkel. Hij gaat er vanuit dat er 4 hersengebieden moeten worden aangesproken wil er verandering komen en beklijven: het voorstellingsvermogen, het denken, het voelen en de actie. Voor dat laatste heb je toch echt je lichaam nodig.

We hebben aan onszelf en doot het werken met cliënten gemerkt dat psychodrama een snelle en verrassende manier is om tot bewustwording te komen!

Wat is Psychodrama?

Psychodrama is in essentie: deelnemers helpen om via het uitspelen van situaties tot een betere integratie te komen van wie hijzelf is; Echt zijn en niet geblokkeerd worden door allerlei oude ervaringen uit zijn leven.

Het psychodrama is geen rollenspel.

Wat het wel is: door middel van attributen (bv. een stoel of een symbool) breng je je innerlijke dynamiek naar buiten (opstellen). Om het levendiger te maken kunnen de attributen vervangen worden door mensen uit de groep die je aanwijst. Als je hierop ingaat (je mag er ook voor bedanken) wordt er niets anders van je verwacht dan dat je op dezelfde wijze gaat staan waar de inbrenger stond en herhaalt wat hij daar gezegd heeft.

Als je 'inbrengt' kan je af en toe van een afstandje kijken wat je neergezet hebt en zo ontdekken wat je eigenlijk aan het doen bent in deze situaties. Maar je kan ook zelf op de verschillende posities gaan staan en verrassende ontdekkingen doen. In al deze dingen word je door ons begeleid. We helpen je te ontdekken welke reacties beter bij je passen dan welke je laat zien in het vastgelopen patroon.

Het is de taak van ons als begeleiders om de veiligheid binnen de groep te waarborgen zodat er ruimte is en blijft voor plezier en diepgang.

De mens is relationeel

De technieken van het psychodrama gaan er van uit dat een mens een relationeel wezen is. Zonder andere mensen kan hij niet zijn of worden.

Door ervaring en kennis leren we hoe we met elkaar om moeten gaan. We nemen de rollen aan die we geleerd hebben als zus, vriend, werknemer, ouder etc. Deze rollen zijn als het ware de uitingsvormen van de persoon.

De primaire dramatechnieken (dubbelen, spiegelen en rolwisselingen) die we gebruiken zijn gebaseerd op het leer- / spelgedrag van kinderen in de verschillende ontwikkelingsfasen.

Waarom werkt het "doen alsof"?

Nagespeelde herinneringen of verzonnen situaties (doen als of) geven soortgelijke veranderingen in de hersenen en de rest van het lichaam als actuele, échte ervaringen.

Het zenuwstelsel vangt elk signaal op en rangschikt het op: schadelijk, neutraal, gunstig of buitengewoon gunstig. Dit "scannen" begint al voor de geboorte en vindt volledig autonoom en onbewust plaats. Deze signalen worden in het zenuwselsel verankerd, de zg. blauwdrukken.

Bij emoties zijn bijna ons hele brein en grote delen van het lichaam actief. Het begint bij een verbeelding waar zenuwnetwerken automatisch op reageren en een spektakel veroorzaken in bepaalde delen van het lichaam. We kunnen praten over onze emoties, maar ons lichaam vertelt nog meer dan woorden kunnen doen. Als je je lichaam aanspreekt is het effect vele malen groter.

Al pratend kan je "bevroren" emoties laten ontdooien, maar je kunt ook je lichaam aanspreken als informatiebron. Deze informatie is in feite veel precieser en sneller dan je cognitie (denken). Je kan je lichaam veel minder goed onder controle houden dan je woorden. Vandaar de uitdrukking: het lichaam kan niet liegen.

Naast emoties registreren de hersenen ook gewaarwordingen. Dit zijn afschriften van eerder ervaren emoties maar zonder het spektakel in ons lichaam. Deze afschriften vormen samen de zogenaamde lichaamslus. Deze lus zorgt er voor dat we onszelf gewaarworden zoals we ons gewaarworden. De beleving van onszelf ligt dus verankerd in deze lichaamslus. Het vormt de achtergrond en de reden waarom we doen zoals we doen en zijn zoals we zijn.

Als we ergens aan denken, geraakt worden of een situatie (na)spelen wordt deze lichaamslus geactiveerd en bewerkt. Al spelende op het toneel kunnen we dus redelijk accuraat handelen, voelen en denken zoals we deden tijdens de werkelijke gebeurtenis.

Bij beslissingen die we nemen spelen onze gevoelens en daarmee ook het lichaam een belangrijke rol. Ook als we beslissingen maken tijdens het spel! Alles krijgt tijdens het spel de betekenissen die voorkomen uit gevoelens en gewaarwordingen die nauw samenhangen met de blauwdruken van het zenuwstelsel en de lichaamslus.

Blauwdrukken en de lichaamslus, die verankerd liggen in ons zenuwgestel kunnen veranderen door nieuwe ervaringen. Uit onderzoek blijkt nl. dat hersencellen, ook als we al volwassen zijn (!) aangroeien en verdwijnen o.i.v. interacties met de buitenwereld.

Het voordeel van een groep

De lichaamslus wordt ook aangesproken als we emoties bij een ander zien. Door de aanwezigheid van spiegelneuronen kunnen we een bijna gelijke lichaamstoestand simuleren in onszelf die we bij de ander waarnemen.

Door te kijken naar een inbrenger die iets inbrengt wat ook ons raakt beïnvloeden we dus onze eigen ervaringen.

Doordat we met elkaar werken zullen ook de patronen die je binnen je eigen gezin van herkomst hebt eigen gemaakt naar voren komen. In een individueel gesprek is dit veel minder het geval.

Uit: Psychodrama in de praktijk, Therapie op de vloer

Hoofdstuk 4 Het voelende brein